Αυτοάνοσες ασθένειες (αγγλ.: autoimmune diseases), λέγονται και αυτοάνοσα νοσήματα, ορίζονται εκείνες οι ασθένειες που προκαλούνται από υπερβολική και λανθασμένη απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι στον ίδιο τον οργανισμό.Οι αυτοάνοσες ασθένειες περιλαμβάνουν περισσότερες από 80 διαταραχές, οι οποίες μπορούν να προσβάλλουν σχεδόν οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Είναι η τρίτη πιο συχνή κατηγορία ασθενειών μετά τον καρκίνο και την καρδιακή νόσο.Τα συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν χαμηλό πυρετό, μυϊκούς πόνους, και αίσθημα κόπωσης, τα οποία κάποιες φορές έχουν περιόδους έξαρσης και ύφεσης. Οι αιτίες που προκαλούν τις αυτοάνοσες ασθένειες δεν είναι καλά κατανοητές. Αυτό που πιθανολογείται είναι ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης αυτοάνοσων ασθενειών όταν συνυπάρχουν και γενετικοί παράγοντες.
Οι 10 πιο συχνές αυτοάνοσες ασθένειες είναι:
Άλλες εξίσου σημαντικές αυτοάνοσες ασθένειες είναι η ψωρίαση, ο συστημικός ερυθηματώδης λύκος, το σύνδρομο Χόγκρεν, το σύνδρομο Γκιγιέν-Μπαρέ, η αιμολυτική αναιμία, και η ιδιοπαθής φλεγμονώδης εντερική νόσος (νόσος Κρον και ελκώδης κολίτιδα). Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο και τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Τα διάφορα θεραπευτικά σχήματα στοχεύουν στο να ανακουφίσουν τα συμπτώματα (π.χ. με φάρμακα όπως ασπιρίνη, ιβουπροφαίνη), να αντικαταστήσουν τις ζωτικές ουσίες που ο οργανισμός δεν μπορεί πλέον να παράγει μόνος του (π.χ. με ενέσεις ινσουλίνης, ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη), και να καταστείλει το ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. με φάρμακα για τον έλεγχο της φλεγμονής, όπως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) και ανοσοκατασταλτικά).
Υπολογίζεται ότι το 5-8% του πληθυσμού (περίπου 24 εκ. άτομα) στις ΗΠΑ προσβάλλεται από κάποιου είδους αυτοάνοση ασθένεια,ενώ το 78.8% των ατόμων αυτών είναι γυναίκες.Άτομα τα οποία έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν αυτοάνοση ασθένεια είναι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, άτομα με οικογενειακό ιστορικό, και άτομα που εκτίθενται σε συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς ρύπους όπως φως του ήλιου, χημικές ουσίες (διαλύτες) και ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις.
Οι αγγειίτιδες είναι αυτοάνοση φλεγμονή του τοιχώματος των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα τα όργανα του σώματος. Η φλεγμονή μιας αρτηρίας στενεύει την αρτηρία και ελαττώνει τη ροή αίματος στο αρδευόμενο από την αρτηρία όργανο. Η φλεγμονή του αγγείου μπορεί να αδυνατίσει και να σπάσει το τοίχωμα των μικρών αγγείων.
Εκδηλώσεις
Ο ασθενής συχνά έχει κόπωση και πυρετό. Μπορεί να έχει πόνο σε αρθρώσεις μικρές κοκκινίλες στο δέρμα, αιμοπτύσεις ή και αίμα στα ούρα.
Υπάρχουν διάφορες αγγειίτιδες και η πιο συχνή είναι η γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα (κροταφική αρτηρίτιδα).
Κροταφική αρτηρίτιδα
Ποια άτομα προσβάλλονται;
Άνδρες και γυναίκες ηλικίας άνω των 50 ετών
Τι συμπτώματα έχει;
Πονοκέφαλος είναι το πιο συχνό ενόχλημα. Πολλοί ασθενείς έχουν πυρετό, και νοιώθουν κούραση στο σαγόνι όταν τρώνε σκληρή τροφή. Αρκετοί ασθενείς δυσκολεύονται να σηκωθούν το πρωί από το κρεβάτι.
Τι πρέπει να προσέχομε;
Η πάθηση αυτή μπορεί να προκαλέσει αιφνίδια απώλεια της όρασης. Εάν συμβεί αυτό ο ασθενής πρέπει αμέσως να πάει στο νοσοκομείο για να σώσει την όραση με ενδοφλέβια κορτιζόνη.
Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία;
Ναι.
Η θεραπεία περιλαμβάνει κορτιζόνη συνήθως με κάποιο άλλο φάρμακο. Η δόση της κορτιζόνης στην αρχή είναι κάπως υψηλή αλλά ο Ρευματολόγος σταδιακά μειώνει τη δόση σύμφωνα με την εξέλιξη της πάθησης. Η διάρκεια της θεραπείας είναι περίπου 2 χρόνια.
Τι είναι αυτοάνοσο νόσημα;
Αυτο-άνοσο νόσημα είναι πάθηση, δηλαδή βλάβη οργάνου, που προκαλείται από αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον του ίδιου του εαυτού μας.
Οι ασθενείς με αυτο-άνοσο νόσημα έχουν στο αίμα πρωτεΐνες που παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα εναντίον του εαυτού μας, και ονομάζονται αυτο-αντισώματα. Όμως η παρουσία αυτοαντισωμάτων στο αίμα δεν σημαίνει ότι το άτομο έχει αυτοάνοσο νόσημα.
Τι προκαλεί τα αυτοάνοσα νοσήματα;
Τα νοσήματα αυτά προκαλούνται από παράγοντες του περιβάλλοντος στους οποίους το άτομο είναι εκτεθειμένο και εφόσον έχει τα κατάλληλα γονίδια. Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στα νοσήματα αυτά.
Τι συμπτώματα κάνουν;
Τα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα συνήθως κάνουν κόπωση, πόνο σε αρθρώσεις (αρθραλγίες), και κοκκινίλες στο δέρμα (εξάνθημα). Αρκετές φορές όμως μπορεί να προσβάλλουν εσωτερικά όργανα του σώματος, όπως πνεύμονες, νεφρά, αγγεία και νεύρα, και να κάνουν πυρετό, λεύκωμα στα ούρα, δύσπνοια (λαχάνιασμα) με μικρή προσπάθεια, αναιμία, αιμορραγίες, ενώ σε έγκυο γυναίκα να προκαλέσουν αποβολές εμβρύου.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Ο ειδικός γιατρός για τα νοσήματα αυτά είναι ο Ρευματολόγος. Η διάγνωση είναι πολλές φορές δύσκολη. Στο αίμα μπορεί να υπάρχουν αυτοαντισώματα αλλά αυτό δεν αρκεί γιατί υπάρχουν άλλες παθήσεις που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα. Χρειάζεται πολλή γνώση και τεράστια εμπειρία από πλευράς γιατρού για να φτάσει γρήγορα στη σωστή διάγνωση.
Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τα νοσήματα αυτά;
Η απάντηση είναι ΝΑΙ σχεδόν για όλα τα νοσήματα. Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες ώστε ο ασθενής να έχει καλή ποιότητα ζωής. Μια παρατήρηση: όσο πιο νωρίς αρχίσει η θεραπεία τόσο πιο αποτελεσματική είναι και γιαυτό η διάγνωση δεν πρέπει να καθυστερεί.
Η θεραπεία περιλαμβάνει κορτιζόνη και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα μας προστατεύει από τις λοιμώξεις από μικρόβια και ιούς, έτσι τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα αυξάνουν λίγο την πιθανότητα λοιμώξεων. Εάν ο ασθενής που παίρνει ανοσοκατασταλτικό φάρμακο κάνει πυρετό θα πρέπει να συμβουλευτεί το γιατρό του.
Αυτοάνοσα νοσήματα είναι μεταξύ άλλων:
Η πολυμυοσίτιδα και η δερματομυοσίτιδα είναι αυτοάνοσες παθήσεις με φλεγμονή και βλάβη σε μύες.
Τι συμπτώματα έχει η πολυμυοσίτιδα;
Ο ασθενής έχει κόπωση και δυσκολία να σηκωθεί από χαμηλό κάθισμα. Σε μερικούς ασθενείς προσβάλλονται οι πνεύμονες και τους κάνει να λαχανιάζουν με μικρή προσπάθεια.
Τι συμπτώματα έχει η δερματομυοσίτιδα;
Στο δέρμα εμφανίζεται ροδόχροο/ερυθρό εξάνθημα πιο συχνά γύρω από τα μάτια, στη ράχη και στην πάνω επιφάνεια (ραχιαία) των αρθρώσεων των δακτύλων των χεριών. Όπως και στην πολυμυοσίτιδα ο ασθενής νοιώθει κόπωση, δυσκολία να σηκωθεί από χαμηλό κάθισμα και μπορεί να λαχανιάζει με μικρή προσπάθεια
Ατομα άνω των 65 ετών με δερματομυοσίτιδα ή πολυμυοσίτιδα μπορεί να έχουν άλλο νόσημα που κρύβεται από κάτω.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Ο γιατρός εξετάζει τη δύναμη των μυών που είναι μειωμένη. Σε εξετάσεις αίματος είναι αυξημένη η CPK, ένα ένζυμο που απελευθερώνεται από νέκρωση των μυών. Ο ρευματολόγος θα παραγγείλει εργαστηριακές εξετάσεις που δείχνουν εάν ο ασθενής έχει αυξημένο κίνδυνο για προσβολή των πνευμόνων ή για υποκείμενη πάθηση.
Υπάρχει θεραπεία;
Η θεραπεία είναι αποτελεσματική και περιλαμβάνει κορτιζόνη μαζί με άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Ο ρευματολόγος είναι ειδικός γιατρός που καθορίζει τη θεραπεία και την παρακολούθηση του ασθενούς, με την κατάλληλη ελάττωση της δόσης των φαρμάκων.
Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) προσβάλλει γυναίκες συνήθως νεαρής ηλικίας. Προκαλείται από υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος που παράγει προτεΪνες εναντίον του εαυτού μας, τα αυτοαντισώματα.
Ποια είναι η αιτία;
Είναι γνωστό ότι παράγοντες του περιβάλλοντος, όπως ιοί, υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου, ορμόνες, και λίγο η κληρονομικότητα παίζουν ρόλο για να εμφανισθεί η νόσος.
Τι ενοχλήματα κάνει ο ΣΕΛ;
Η πάθηση μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή σε όλα τα όργανα του σώματος. Οι ασθενείς πιο συχνά έχουν πόνο σε αρθρώσεις των χεριών, κοκκινίλες στο δέρμα (εξάνθημα), πιο συχνά στα μάγουλα, τριχόπτωση (πολλές τρίχες στο μαξιλάρι στο πρωινό ξύπνημα), πονοκέφαλο, πόνο στο στήθος, κόπωση και πυρετό. Μερικοί μπορεί να κάνουν αναιμία, θρομβώσεις στις φλέβες ή έγκυες γυναίκες να χάσουν το έμβρυο. Η προσβολή όμως του μυελού των οστών και των νεφρών στην αρχή δεν δίνει συμπτώματα και φαίνεται μόνο στη γενική αίματος, και στη γενική ούρων. Η πάθηση έχει περιόδους ηρεμίας (υφέσεις) όπου ο ασθενής είναι καλά, και εξάρσεις.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) είναι θετικά σχεδόν σε όλους τους ασθενείς αλλά μπορεί να είναι θετικά και σε άλλους που δεν έχουν ΣΕΛ. Ο Ρευματολόγος είναι ο ειδικός γιατρός για τη διάγνωση του ΣΕΛ και θα κάνει και άλλα τεστ για να αποκλείσει άλλες παθήσεις.
Θεραπεία
Ο ρευματολόγος θα δώσει τα κατάλληλα φάρμακα, και την κατάλληλη δοσολογία των φαρμάκων, ανάλογα με τις εκδηλώσεις, και είναι εξοικειωμένος με τη χρήση των φαρμάκων αυτών. Τα φάρμακα περιλαμβάνουν συνήθως κορτιζόνη και σε αρκετές περιπτώσεις άλλα ανοσοκατασταλτικά. Τα φάρμακα πετυχαίνουν ύφεση στη μεγάλη πλειονότητα των ασθενών ώστε να έχουν φυσιολογική ζωή.
Μπορεί να κάνει κάτι ο ασθενής για να προφυλαχθεί;
Η προστασία από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου με αντιηλιακή κρέμα προστατεύει από τις εξάρσεις της νόσου. Ορισμένες, και όχι όλες οι γυναίκες ασθενείς πρέπει να αποφεύγουν τα από του στόματος αντισυλληπτικά. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις για τη διατροφή και ποιες τροφές να αποφεύγονται.
Τι είναι το σύνδρομο Sjogren;
Το σύνδρομο Sjogren είναι αυτοάνοση φλεγμονή που σιγά-σιγά προκαλεί καταστροφή κυρίως των σιαλογόνων αδένων που παράγουν σάλιο, και των δακρυικών αδένων που παράγουν δάκρυα.
Τι συμπτώματα προκαλεί;
Τις πιο πολλές φορές το σύνδρομο Sjogren προκαλεί ξηρότητα στο στόμα και στα μάτια. Όταν η ξηρότητα στα μάτια είναι έντονη τα μάτια κοκκινίζουν. Όταν υπάρχει μεγάλη έλλειψη σάλιου τα δόντια μπορεί να χαλάσουν, υπάρχει δυσχέρεια στην κατάποση στεγνής τροφής ακόμα και στην ομιλία.
Τι θεραπεία κάνουμε;
Τα συμπτώματα συνήθως είναι ήπια και χρειάζονται απλά μέσα.
Η συστηματική σκλήρυνση (σκληροδερμία) είναι χρόνια αυτοάνοση νόσος κυρίως των γυναικών. Η κληρονομικότητα παίζει μικρό ρόλο.. Επιβαρυντικοί παράγοντες του περιβάλλοντος είναι ορισμενα επαγγέλματα (με έκθεση σε πυρίτιο, ή σε διαλυτικά υγρά), και ορισμένα φάρμακα.
Πως εκδηλώνεται η πάθηση;
Τα δάκτυλα ασπρίζουν στο κρύο και σε στρες. Μετά συσσωρεύεται κολλαγόνο (ίνωση) στο δέρμα που σκληραίνει σιγά-σιγά αρχίζοντας από τα δάκτυλα . Ινωση γίνεται συχνά στον οισοφάγο, και αρκετές φορές στο έντερο, στους πνεύμονες, και στις μικρές αρτηρίες που τις στενεύει.
Ανάλογα με την προσβολή οργάνου, ο ασθενής μπορεί να έχει ξινίλες στο στόμα από τα υγρά του στομαχιού, δυσκοιλιότητα, πληγές στα δάκτυλα, και να λαχανιάζει με μικρή προσπάθεια.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Τη διάγνωση κάνει ο Ρευματολόγος μόνο με την κλινική εξέταση του ασθενούς. Εργαστηριακές εξετάσεις απλώς επιβεβαιώνουν τη διάγνωση.
Υπάρχει θεραπεία;
Η θεραπεία γίνεται με ειδικά φάρμακα, ανάλογα με τις εκδηλώσεις, και όσο πιο νωρίς αρχίσει τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Συστήνομε στον ασθενή:
Εικόνα. Τα δάκτυλα ή μέρος του δακτύλου ασπρίζει στο κρύο ή σε στρες(φαινόμενο Raynaud)